Maateenheden

 

Op het gebied van maten en gewichten heerste er in de Nederlanden totale chaos. Bijna elke provincie of stad hanteerde zijn eigen maten, naast het gebruik van buitenlandse maten als b.v. de Duitse mijl en de Parijse el

Een aantal veel gebruikte maten zijn:

lengte maten:

el,duim,roede, oude Franse mijl, een uur gaans en Duitse mijl

oppervlakte maten:

vierkante roede, loopense, hond of hont, morgen,bunder, gemeten

inhoudsmaten:

schepel, malder, vat, zak, mud, last, kop, spint, kan, halfje, mengel en maaltje

gewichten:

pond en  lood

1 pond = 32 lood = circa 0,47 tot 0,49 kilo 

 

Een aantal gebruikte maten zijn:

lengte maten:

plaats roede el voet duim
Amsterdam 3,68 m 69 cm 28,31 cm 2,6 cm
Breda 70 cm 28 cm 2,6 cm
Zaltbommel 31 cm 2,6 cm
's-Hertogenbosch 5,75 m 69 cm 29 cm 2,9 cm
Heusden 70 cm
Nijmegen 70 cm
Delft 68,8cm
Brabant 69,23cm
Gelderland 27,19 cm 2,2719 cm
Blois 30,14 cm 2,511 cm
Uitgeest 4,16 m
Antwerpen 5,74 m 28,7 cm
Rijnland 3,767  m

 

Landmijlen:

Geografische mijl 7,4074 km
Engelse mijl 1,6093 km
Werst 1,0688 km
Noorse/Zweedse mijl 10 km
Hollandse mijl 5,5556 km
Romeinse mijl 1, 48 km
Franse Mijl 4,4444 km
Oostenrijkse mijl 7,5860 km
Pruisische mijl 7,5320 km
Zwitserse mijl 8,3333 km
Spaanse mijl 5,5556 km

 

oppervlaktematen :

Plaats morgen bunder hond loopense roede el voet gemet
Amsterdam 0,8129  ha 0,47 m2 0,08 m2
Breda 1,29 ha 0,32 ha 0,16 ha 32 m2 0,48 m2 0,08 m2
Boxtel e.o. 0,12 ha
Gelderland 0,47 m2
's-Hertogenbosch 1 ha 0,17 ha 33 m2 0,47 m2 0,08 m2
Heusden 0,49 m2
Nijmegen 0,47 m2
Prinsenland, Steenbergen, Willemstad 14 m2 0,42 ha
St. Michielgestel e.o. 0,11 ha
Zevenbergen 1,34 ha 33,6 m2
Voorne 0,9183 ha 15,3 m2 0,4591 ha
Gooiland 0,9358 ha 11,69 m2
Rijnland 0,8516 m2
Pruisen 0,2553 m2

Hollands of Zeemijl 0,31 km2

na 1820 gelden voor het hele land de volgende maten:

1 el = 1 m    1 roede = 10 m

1 vierkante el = 1 m2 = 1 centiare

1 vierkante roede = 100 m2 =1 are

1 hectare (ha) = 10.000 m2

 

kubieke maten:

plaats roede voet duim hout/voetduim houtvadem
Amsterdam 50 m3 23 dm3 17 cm3 188 cm3
Breda 184 m3 23 dm3 17 cm3 0,65 m3
Gelderland 53,2 m3 31 dm3 18 cm3
's-Hertogenbosch 190 m3 23,8 dm3 23,8 dm3

1 schaft ( grondverzet) = 4,5 m3

 

inhoudsmaten voor graan( in dm3 = 1 liter):

plaats last mud sester zak schepel vat kop halster maatje malder spint kan
Amsterdam 3000 111 83,3 27,8 1,7 0,87
Breda 346 86,5 173
Eindhoven 3000 300 21,4 5,6 1,4
Grave 3000 34,1 17 136,4 8,5 0,7
Helmond 3000 133 22,2 5,6 1,4
's-Hertogenbosch 3000 300 150 37,5 18,8 4,7 1,2
Heusden 3000 43 10,7 0,67
Nijmegen, Zaltbommel 3000 41,7 20,8 166,7 10,4 1,3

 

inhoudsmaten voor vloeistoffen( in dm3 = 1 liter):

Plaats kan
Zaltbommel 1,3
's-Hertogenbosch 1,5
Breda 1,6
Eindhoven 1,7
Grave 1,3
Helmond 1,8
Heusden 1,6
Nijmegen 1,3
Oisterwijk 1,5
Woudrichem 0,9

 

Scheepvaart( alle maten, gewichten en inhoudsmaten):

zeemijl 1851,851 m
vadem 1699 m
kabellengte 212,4 m
knoop 1852 m
scheepslast 1976,4 kg
registerton 2,832 m3