Inleiding
Thijs van Ommeren was de jongste en de lievelings broer van mijn moeder Greet van Ommeren. en de zoon van de Zoelense dorps smid.
Er werd nooit veel verteld over de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Alleen dat Thijs als gijzelaar was gefusilleerd door de Duitsers. Dat hij in het verzet had gezeten en mee hielp bij het transport van engelse piloten naar het bevrijde gebied. Ook werd verteld dat hij het zich enorm had aangetrokken dat Nederland bezet was door de Duitsers. Volgens mijn moeder was hij door anderen overgehaald om in het verzet te gaan. Dit bleek later heel anders te zijn.
Een foto van Thijs had een speciale plek in ons huis.
Mijn moeder ook altijd deel aan de stille herdenkings tocht in Zoelen op 4 mei. Deze tocht liep van de oude begraafplaats bij de kerk naar de nieuwe begraafplaats aan de Beemdsestraat. Bij elk graf van iemand die als gevolg van de oorlog was omgekomen stond een schoolkind met een mandje bloesem. Iedereen kon hier wat van nemen en over het graf uitstrooien. Ik heb vaak samen met mijn moeder meegelopen. En het heeft altijd veel indruk op mij gemaakt.
Vaak is er sprake van dat meegemaakte gruwelijke gebeurtenissen, een trauma veroorzaken bij de achterblijvers en nog nawerken in de volgende generatie en dat er maar weinig over werd gesproken. Maar dat is ook typerend voor die generatie.
De gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog kwamen wel eens ter sprake maar dan allen zijdelings. Wat ik altijd wel bijzonder heb gevonden is dat zij nooit een hekel aan de Duitsers heeft gehad. Die jongens waren ook maar gestuurd zei ze. Waarschijnlijk werd deze houding veroorzaakt door het feit dat ze in de smederij van mijn grootouders op een andere wijze in aanraking kwamen met de gewone duitse soldaten. Het verlies van haar jongste broer heeft wel als effect gehad dat zij overmatig bezorgd was over mij. En vaak op een benauwende manier. Maar dat doet er verder niet toe voor dit verhaal. Dat gaat verder alleen over Thijs van Ommeren.
De aanleiding voor dit artikel was de 70e herdenking van de terechtstelling van 5 verzetsstrijders in Renswoude als represaille maatregelen voor de aanval en poging tot moord op een duitse soldaat. Tijdens deze bijeenkomst werd het verhaal verteld van de gebeurtenissen van, toen, 70 jaar geleden. En werden ook de persoonlijke verhalen van de vijf slachtoffers verteld. Ik ben daar als nabestaande van Thijs samen met Joke, mijn vrouw bij aanwezig geweest. De organisator Jan Stutvoet had mij via de voorganger van deze website gevonden. En aan mij gevraagd om contact op te nemen met mijn zus en de andere neven en nichten van Thijs. Mijn zus was helaas verhinderd en de kinderen van de broer van Thijs heb ik niet kunnen vinden. Tijdens deze herdenking kwam duidelijk naar voren dat Thijs veel dieper betrokken was geweest bij het verzet dan mijn moeder wist of had verteld. Zowel de herdenking als de onthulling van de gebeurtenissen van 1944 maakten diepe indruk op ons. Enige tijd later heb ik de uitgave van het tijdschrift van de historische kring Renswoude toe gestuurd gekregen met daarin een stuk over deze geschiedenis. Dit artikel wordt verderop integraal weergegeven.
Thijs werd als Matthijs van Ommeren geboren op 4 april 1925. Als jongste zoon van Marinus Matthijs van Ommeren en Maria Clasina van den Brenk. Zijn oudste zus was Margaretha Johanna ( Greet) van Ommeren en zijn oudere broer Frederik Jan ( Frits) van Ommeren.
het hele gezinvan Ommeren tijdens het honderd jarig bestaan van de smederij , maart 1938, van links naar rechts
Jan Hendrik van Ommeren,Greet van Ommeren, Maria Clasina van den Brenk, Marinus Matthijs van Ommeren, Thijs van ommeren en Frits van Ommeren
Frits en Thijs Frits, Thijs en Greet Thijs, Greet en Frits
Na de lagere school in Zoelen en de ULO in Tiel ging hij Weg-en Waterbouwkunde studeren aan de MTS te Utrecht. Dit gebouw bestaat nog steeds. Ik heb er mijn studie Landmeetkunde gevolgd. Hij woonde in bij zijn tante Rina in Maarn. Vandaar uit reisde hij met het openbaar vervoer naar Utrecht. Door zijn sterke verontwaardiging over de bezetting door de Duitsers kwam hij al gauw in aanraking met het verzet. Waarschijnlijk via Fokko Ebbens, die al snel na het begin van de bezetting een leidende rol speelde in het verzet in Zoelen en omgeving.
Thijs werd door de Duitsers gearresteerd in Ophemert, Waar hij zich in het ”sperrgebiet" ophield op zoek naar een boot bij Varik. In eerste instantie leek het met een sisser af te lopen en werd alleen zijn fiets in beslag genomen. Maar toen hij er met deze fiets vandoor ging werd hij na een korte achtervolging opnieuw gegrepen en behoorlijk mishandeld. De volgende dag brachten de Duitsers hem over naar Zoelen, waar ze hem eerst in de school en daarna in het z.g. arrestantenlokaal achter de oude school opsloten.
Vrienden van hem hebben toen het plan geopperd hem uit dat arrestantenlokaal te bevrijden, maar toen hij daarvan hoorde weigerde hij beslist. Het risico, dat de Duitsers dan uit wraak een aantal onschuldige Zoelenaren zouden doodschieten achtte hij te groot. Na enkele dagen werd hij naar Utrecht getransporteerd, waar hij in dezelfde gevangenis terecht kwam als Fokko Ebbens, Op 14 november werden beiden, samen met nog enkele andere gevangenen naar Renswoude overgebracht, waar zij als represaille voor een op een Duitse officier gepleegde aanslag werden gefusilleerd. Hij is eerst op 16 november begraven in Renswoude en later op de nieuwe begraafplaats in Zoelen
door G.J. van Ommeren
Vrienden van hem hebben toen het plan geopperd hem uit dat arrestantenlokaal te bevrijden, maar toen hij daarvan hoorde weigerde hij beslist. Het risico, dat de Duitsers dan uit wraak een aantal onschuldige Zoelenaren zouden doodschieten achtte hij te groot. Na enkele dagen werd hij naar Utrecht getransporteerd, waar hij in dezelfde gevangenis terecht kwam als Ebbens, Op 14 november werden
beiden, samen met nog enkele andere gevangenen naar Renswoude overgebracht, waar zij als represaille voor een op een Duitse officier gepleegde aanslag Werden gefusilleerd. Groot was de verontwaardiging in her dorp toen dit alles bekend werd en intens het medeleven met de zwaar beproefde familieleden.
opgesloten
wegens verzetsdaden gevangen zat. In november 1944 werd hij te Renswoude
gefusilleerd.
Graf van Thijs van Ommeren
op de begraafplaats aan de Beemdsestraat
Het herdenkingsmonument op de begraafplaats aan de Beemdsestraat
artikel uit : "Het Ouwe Renswoude" jaargang 32 nr.1 februari 2015
Vijf gefusilleerden herdacht
Dit jaar was het precies 70 jaar geleden Dat op de Groeperkade tegenover restaurant ‘De Dennen’ vijf verzetsmensen werden gefusilleerd. Het waren vijf destijds jonge mannen in do bloei van hun leven, waar een heel verhaal achter zit.
Op 14 november 2014 is er een sfeervolle herdenking gehouden ter nagedachtenis aan deze verloren levens. De genodigden, waaronder veel nabestaanden, ook van Renswoudse verzetsstrijders, werden in restaurant De Dennen welkom geheten door mevrouw van der Kolk, waarnemend burgemeester van Renswoude. Daarna stak het gezelschap de Utrechtseweg over. Bij het kruis speelden vier leden van het muziekkorps "Ons Genoegen" een koraal. Nadat alle aanwezigen gearriveerd waren, sprak de burgemeester nog enkele woorden en werd ‘The Last Post‘ ten gehore gebracht. Na een minuut stilte legden het gemeentebestuur, de historische vereniging Oud Renswoude, nabestaanden en belangstellenden een krans of bloemen bij het houten kruis neer. Hierna volgde het Wilhelmus, waarna onder gepaste muziek teruggekeerd werd naar De Dennen. Hier volgde een toespraak van voorzitter Dikkie van de Brandhof en een PowerPoint presentatie van de schrijver die onderzoek gedaan heeft naar gebeurtenissen en achtergrond van deze fusillade. Tot slot zong Dick Lam zijn speciaal voor deze herdenking gecomponeerde lied 'Het Kruis', wat bij alle aanwezigen een gevoelige snaar raakte.
Om half een ‘s middags stopten enkele Duitse legertrucks met daarin vijf verzetsmensen, tien leden van het vuurpeloton en de chauffeurs. Onder veel kabaal gingen de Duitse militairen en de ter dood veroordeelden de dijk op. Na het voorlezen van hun doodvonnis werden zij terechtgesteld. Twee toevallig passerende voorbijgangers, te weten Piet Overeem, bakker en Jan Vermeulen, boekhouder, werden verplicht getuige te zijn van de fusillade.
De moeder van Hennie van de Wetering was even een boodschap doen bij Aart van Ginkel die een paar honderd meter verder langs de dijk woonde. Op de terugweg zag zij slapende jongens, althans dat dacht zij een moment. Maar de gruwelijke werkelijkheid drong snel tot haar door. De lichamen zijn langs de weg gelegd ter afschrikking van voorbijgangers. Na de fusillade stopte een legerwagen bij het
gemeentehuis en een hoge Duitse officier, waarschijnlijk Herbert Neumeier, meldde dat er 'funf terroristen waren erschossen'. Kolen-boer Jan Hoogeweg heeft ze in opdracht van veldwachter Teunissen opgehaald en naar de begraafplaats gebracht.
Het verzet had tegenover restaurant De Dennen een ondergronds hol wat zij ‘De Put‘ noemden. Er pasten wel dertig man in. Er zaten mensen van de ondergrondse, maar ook gestrande piloten konden hier onderdak vinden. In oktober 2014 zijn de laatste resten van dit hol verdwenen omdat het waterschap de beek weer laat meanderen en de beek juist door de plek is gegraven waar de put lag.
Ooggetuige Hennie van de Wetering lag ziek in bed beneden in het kleine kamertje rechts in restaurant De Dennen en zag als tienjarige jongen een paar keer wat bezigheden aan de overkant. Hij vertelde dat aan zijn vader. Die zei dat het arbeiders waren. Op zaterdag 11 november was het zover. Een Duitser van de organisatie 'Todt' kwam langs. Waarschijnlijk wist de Ondergrondse dat. Hij werd overvallen, omdat men hem zijn geweer afhandig wilde maken. Ze probeerden hem te verdrinken in een poel langs de weg en sloegen hem met een klomp op zijn hoofd. De Duitser wist zich los te werken en rende langs de dijk op naar het zuiden, waar toen een pad liep.
De verzetsmensen renden een stuk mee op de dijk tot waar ze hun wapens hadden liggen. Ze grepen die en gaven hem een salvo met een stengun, dat volgens Hennie van de Wetering van 'ratatata' ging. De Duitser viel, maar stond weer op, rende terug richting De Dennen en onderweg kreeg hij nog een salvo te verduren. Hij viel vlak voor De Dennen neer riep ‘hilfe, hi|fe', maar bleef gewond liggen. Het was een "gatenkaas" aldus Hennie van de Wetering Toevallig kwam op dat moment een Rode Kruiswagen langs. De Duitser werd opgelapt en vervoerd naar Utrecht. De Duitsers deden een oproep om de daders te pakken te krijgen, maar zonder resultaat. Naspeuringen wie de aanslag hadden gepleegd leverden niets op. Toen werden vijf "todeskandidaten" uit de gevangenis aan het Wolvenplein te Utrecht gehaald en in Renswoude op 14 november 1944 terechtgesteld.
Andreas, 25 jaar geboren in Den Haag. Zijn beroep was monteur. Andreas was werkzaam in Frankrij, maar weigerde om daar nog langer voor de vijand te werken. Daarom ging hij terug naar Den Haag en dook onder. Hij werd actief in het verzet, waarvoor hij vervoer regelde van wapens. Hij werd opgepakt op 4 oktober 1944. Hij is op 22 oktober 1945 herbegraven op het ereveld in Loenen nabij Apeldoorn. Ondanks verwoede pogingen zijn er geen nabestaanden getraceerd.
Pieter Marinus Oltmans
Piet, 29 jaar, van beroep kantoorbediende, geboren en wonende te Amsterdam, had twee broers, Wouter en Frank. De vrouw van Frank 96 jaar!) was aanwezig bij de herdenking, in gezelschap van haar dochter. Zij heeft Piet nog gekend. Piet was vrijwilliger als Rode Kruis soldaat en heeft gediend tijdens de mobilisatie. Hij deed tijdens de oorlog illegaal werk, want hij wilde zijn vaderland dienen.
Piet heeft nog getracht over te lopen naar de geallieerde troepen en spioneerde volgens opgave van de Duitsers. Zijn ouders hebben niets meer van hem vernomen sinds hij uit huis vertrok, totdat zijn overlijdensbericht kwam. Hij werd in Renswoude begraven, maar zijn stoffelijk overschot is op 10 september 1945 opgegraven en overgebracht naar het ereveld in Loenen.
Matthijs, 19 jaar is geboren in Zoelen als zoon van de smid. Matthijs stond bekend als een fanatieke knul. Hij had een oudere broer en zuster, was de jongste uit het gezin en leerling aan de MTS te Utrecht. Hij werd in 1942 (op 17-jarige leeftjd) lid van de L.O. (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers) en werd in 1944 voorzitter van de L.O. Afdeling Zoelen. In datzelfde jaar, 1944, was hij lid van de knokploeg en gestationeerd in Maarn, waar hij werd getraind door een kapitein van het Nederlandse leger. Hij zorgde voor distributiekaarten voor onderduikers en bracht geallieerde piloten uit bezet gebied naar de vrije overkant van de Waal bij Echteld. Matthijs werd gepakt toen hij op zoek was naar een boot in het Sperrgebiet bij Varik. Hij vluchtte op de fiets, maar werd gegrepen en zwaar mishandeld. Hij zat gevangen in een arrestantenlokaal achter de Oude School in Zoelen. Vrienden wilden hem bevrijden, maar daar wilde hij niet aan meewerken. Hij was bang dat de Duitsers uit wraak een aantal onschuldige Zoelenaren zouden doodschieten. Hij werkte samen met lotgenoot Fekko Ebbens. Matthijs ligt begraven in Zoelen.
Frans, 18 jaar en geboren te Antwerpen was student en wilde toetreden tot de Prinses Irene brigade. Hij deed illegaal werk vanaf zijn 16e. In het begin van de oorlog is hij opgepakt in Oostende en is drie keer ontsnapt. Hij was zeer geliefd onder zijn schoolkameraden en een fel tegenstander van de moffen tirannie. Geen onderneming was hem te gewaagd om zijn doel te bereiken. Hij durfde tot in het kamp van de vijand door te dringen om inlichtingen te verkrijgen voor zijn leiders. Op een dag ging hij zelfs verkleed in een Duits uniform richting Duitsland. Zijn broer maakte zich ernstig zorgen over hem. Frans zag het allemaal als een groot avontuur en had volstrekt geen besef van het gevaar dat hij liep. Noch zijn studie op de HBS, noch ernstige raadgevingen konden hem weerhouden. Van wat hij uitvoerde wisten zijn broer en zijn moeder niets af.
Bij een poging zwemmend de Waal over te steken dreef hij door de sterke stroming af. Hij werd opgepakt door de Duitsers die in grote getale aanwezig waren. De Duitsers lieten lampen schijnen over het water en ze beantwoordden schoten die vanaf de overkant werden gelost. Frans werd gevangen gezet in een ‘houten bunker‘ en de volgende dag overgebracht naar Utrecht. Nog geen vijf dagen later
werd hij naar Renswoude getransporteerd met vier anderen en het resultaat is bekend. Hij had geen legitimatie bij zich en werd pas na anderhalf jaar herkend via een foto in de krant. Zijn vader reed naar Renswoude om vast te stellen dat het om zijn zoon Frans ging. Zijn schuilnaam was Jan van der Zee en dat staat ook bij zijn signalement. Zijn vader is zeer lovend over veldwachter Teunissen. Zijn woorden wil ik hier herhalen:
"Hulde, grote hulde en diepe dankbaarheid wil ik wijden aan veldwachter Teunissen, die na een half uur de vijf lichamen weghaalde, hen waste en liet fotograferen“.
De vader van Frans Frohn was kritisch richting burgemeester Max Taets van Amerongen, toen hij in een radio-interview sprak over het eren van onze slachtoffers. Hij zei: "Het heeft mij zeer droevig gestemd dat er op de plaats waar vijf geheel aan de zaak onschuldige jonge mannen werden neergeschoten, door den burgemeester van Renswoude zelfs geen klein houten kruisje werd aangebracht, terwijl zij met hun leven toch alle inwoners van Renswoude hebben gered.
Immers, als deze vijf jongens niet daarvoor beschikbaar waren geweest, zouden de inwoners van Renswoude het lot van Putten hebben ondergaan". Hij schonk voor het plaatsen van een houten kruis 25 gulden.
Veldwachter Maas Teunissen die de lijken borg en fotografeerde Zijn nichtje Fransje Frohn, geboren in 1950 en genoemd naar haar oom, was bij de herdenking, met veel van haar familie aanwezig. Zij ging vaak met haar oma naar Renswoude toe, want die wilde graag de plek zien waar haar zoon was gestorven. De urn van oma Frohn is bij Frans in het graf geplaatst. Frans Frohn ligt begraven in Bussum Zuid op de Rooms katholieke begraafplaats.
Fokko, 32 jaar en geboren te Midwolde was van beroep fruitkweker in Zoelen, nabij Tiel. Hij had veel maatschappelijke functies, met name in de fruitteelt en de imkerij. Zijn bedrijf was een voorbeeld van moderne fruitteelt. Tijdens de oorlog werden al voorbereidingen getroffen om ‘Den Nederlandsche Landbouw' in nieuwe banen te leiden en Ebbens had hierin een leidende rol. Ebbens was erg actief in het verzet. Hij stelde zijn huis, dat ‘De Wildt' genaamd werd, open als doorgangshuis voor geallieerde piloten die vanuit de Veluwe doortrokken naar het bevrijde Land van Maas en Waal. Hij herbergde ook onderduikers. Het werd een waar hoofdkwartier van de verzetsbeweging in de Betuwe.
Ook vanwege de vele radio- en telefoonverbindingen werd fruitbedrijf De Wildt belangrijk voor het Betuwse verzet. Op zijn grafsteen staat ‘door verraad gestorven'. Dit verraad was op aangeven van een Nederlander, genaamd Johannes Dolron, welke zeer slecht bekend stond. Dolron kwam op jeugdige leeftijd in aanraking met politie, zijn vader was niet veel beter en stond in Gorinchem bekend als 'Lappie‘. Dolron kwam om een onderduikadres vragen en heeft twaalf dagen op De Wildt gebivakkeerd. Daarna verdween hij en gaf alles door aan zijn Duitse meerderen.
Kort daarna kwamen laat op de avond enkele Duitse militairen aan de deur. Zij hadden een opengevouwen landkaart bij zich en zij
vroegen de weg. Onder de landkaart hadden ze pistolen. Ebbens verwachtte ander bezoek, een 'crossing' (piloten over de rivier brengen), en deed daarom de deur open. Ebbens keek niet op van zo'n vraag want hij woonde erg afgelegen. Iedereen werd gevangen genomen, alle aanwezigen, zijn vrouw en verzetsmensen uit de Betuwe. De boerderij werd platgebrand. Ebbens nam alle schuld op zich, waardoor de anderen spoedig vrijkwamen. Er is een poging gedaan om hem los te kopen. De Duitsers gingen op de zaak in en vroegen 240.000 gulden. Er werd 100.000 gulden betaald maar voor het resterende bedrag werd door de Duitsers een garantieverklaring geeist. Verder kwam het niet, want hij werd gefusilleerd. In 1993 is een straat in Tiel naar F.J. Ebbens vernoemd. De heer Zwart (1931) was ook aanwezig tijdens de herdenking. Hij heeft veel gelogeerd op fruitbedrijf De Wildt. De heer Zwart komt ook elk jaar naar Renswoude om het kruis en het graf van Fokko, die hier in Renswoude begraven ligt, te bezoeken. De heer Zwart bewaart zeer goede herinneringen aan Fokko
“In 1946 is het eerste kruis gemaakt door Johan Lagerweij en het werd geplaatst aan de oostkant, beneden aan de Dijk. Je kon er toen met een boog langs fietsen in de jaren 80 werd het slechter en verdween zelfs helemaal. Voorzitter van ‘Oud Renswoude’ Laansma attendeerde het gemeentebestuur hierop. Geurt Veldhuizen maakte het nieuwe witte kruis en de officielle onthulling vond plaats op 4 mei 1988. De jaarlijkse herdenking van de gevallenen vond daar toen eenmalig plaats .Burgemeester Hulst heeft er een krans gelegd en las de gegevens voor wat toen bekend was uit het boekje van Laansma.
Het vuurpeloton stond onder leiding van Herbert Neumeier (1901).Hij was vele malen commandant van zo'n vuurpeloton. Zo ook hier in Renswoude. Na de oorlog kwam hij vast te zitten en na zes jaar kwam hij vrij. Hij beriep zich op "Befehl ist Befehl" en "als ik het niet had gedaan kreeg ik zelf de kogel". Alle tien namen van het vuurpeloton zijn bekend.
| datum | plaats | Aantal slachtoffers (namen evt. gecorrigeerd) | Deelnemers executie peleton | Commandant vuurpeloton | Verklaring van |
| 14-11-1944 | Renswoude nabij Hotel “De Dennen” | 5 personen |
Peisert
Mengel Filbert van Nunen de Wijs van de Zwan
Frohlich Havenoth Tewes van Joolen |
Neumeier | Peisert van Nunen de Wijs Jac. Van Joolen |
| 1 Ebbens F.J. | |||||
| 2 Oltmans P.M. | |||||
| 3 Ommeren M. van | |||||
| 4 Oijen A.J. Van | |||||
| 5 Frohn Chr. F.F. |
op de Groeperkade in Renswoude afgespeeld hebben: De vrijheid die wij nu ervaren lijkt zo vanzelfsprekend, maar is het niet. Deze Vijf jonge mannen in de leeftijd van 18 tot 32 jaar, pleegden verzet tegen de Duitse overheerser en hebben dat met hun leven moeten bekopen,
Het herdenkingskruis aan de Groeperkade te Renswoude
Hieronder staat een lijst met website's waar meer informatie over Thijs van Ommeren te vinden is
Oorlogsslachtoffers West Betuwe:
Nederlandse Oorlogsgraven Algemene Begraafplaats Zoelen:
Verzetskruis Monument Renswoude
Fotoverslag herdenking gefusilleerden 14 november 1944 te Renswoude