Afdrukken
 

'STEENEN CHARTERS' TE RHENEN

 

Blz. 489

APPENDIX II

De bekende genealoog en heraldicus Mr.Dr. J. Belonje schreef ooit een boekje (Heemschut-Serie Deel 8) met als titel 'Steenen Charters'. Hoewel hij hiermee zich In eerste instantie richtte op grafzerken en grafmonumenten, definieerde hij 'Steenen Charters' als volgt.

'In den ruimsten zin genomen zouden wil hieronder kunnen verstaan allen door menschenhand ge-of vervormden steen, die ons eenige mededeeling te doen heeft over een bepaald feit of een bepaalden toestand Elke steen dus, voorzien van een Inscriptie. Volgens deze definitie zouden daaronder te verstaan zijn behalve gedenk- of gevelsteenen, ook grafsteenen, -tombes, epita(en, wapensteenen, het weg- of het moordkruis; de grenspaal, de ban paal, kortom wat niet al'

 

Gevelstenen

'Steenen Charters' in bovengenoemde zin kwamen uitgebreid aan de orde in Hoofdstuk XI, bij de beschrijving van de grafstenen in de Cunerakerk. Waar we in dit boek nauwelijks bij stil gestaan hebben is de heraldiek op bijvoorbeeld de gevelstenen van voorname huizen in de binnenstad van Rhenen

Deze stonden voornamelijk in de Herenstraat en de omgeving van de Markt bil het Oude Raadhuis. Van deze huizen is helaas weinig overgebleven na de bombardementen in de meidagen van 1940. Toch hebben we op oude foto's enkele van deze gevelstenen aangetroffen. Zo had het oude Kantongerecht, vermoedelijk ooit een huis toebehoord aan een voorname familie, een gevelsteen met een wapenschild. Dit pand stond In de Herenstraat (zie afbeelding 306 in het boek 'Achter Berg en Rijn van Dr. H.P. Deys; Rh 55>. Niet ver daar vandaan zou zich ooit een 'zomerresidentie' van de Utrechtse bisschop hebben bevonden (zie afbeelding 330 In 'Achter Berg en Rijn'), later kwam hier het garagebedrijf van R.G. v.d. Horst. In de gevel waren drie gevelstenen aangebracht met het jaartal 'Anno 1620'. In het museum 'Het Rondeel' te Rhenen heeft men gipsafdrukken van deze gevelstenen

Blz. 491

Stoeppalen

Behalve op gevelstenen treffen we familiewapens ook aan op stoeppalen. Dergelijke uitgehouwen granieten palen stonden 'vroeger te Rhenen voornamelijk bij panden aan de Kruisstraat en het begin van de Rijnstraat en Kerkstraat, op plaatsen die veelvuldig werden gepasseerd op weg naar de Markt of de Cunerakerk. Hierboven kwam reeds een dergelijke stoeppaal ter sprake bij de familie Verhuedt. De zeer in de geschiedenis van Rhenen geïnteresseerde B.J. Ramspek schreef in 1909 in het tijdschrift 'Eigen Haard' hierover:

"Op verschillende plaatsen in de stad ziet men nog in en op de stoepen van vele huizen, groote stenen en steenen palen met figuren, wapens en laartallen, welke zéér waarschijnlijk van het Koningshuis afkomstig zijn; zelfs vindt men aan beide einden van een stoep in de Kruisstraat een

Blz. 492

pag492

steenen paal, waarop een wapen is uit gehouwen en men zéér duidelijk het jaartal 1565 leest; deze palen dateeren dus van nog' vroeger tijd dan de stichting van het Koningshuis'.

 

Mr.Dr. J. Belonje was omstreeks 1925 als reserve-officier In garnizoen te Ede en bezocht kerken en in heraldisch opzicht interessante plaatsen In de omgeving. Zo kwam hij ook In Rhenen en maakte daar aantekeningen.

Hij trof daarbij voor een oud pand bovenaan de Rijnstraat (hij geeft Rijnstraat A8), vlakbij het begin van de Kruisstraat, twee stoeppalen aan met op de rechterpaal een 'kruis' als familiewapen en op de linker 'drie hamers, geplaatst 2 en 1' en voorts het jaartal 1565 op beide palen. Van eerstgenoemde paal maakte hij op 25 september 1925 een tekening (zie afbeelding).

Het bewuste pand met de twee stoeppalen staat afgebeeld in het boek 'Achter Berg en Rijn' (p.142, afbeelding 415); het is een 16e eeuws scheefstaand pand. De wapens erop zijn van de families

VONCK VAN LIENDEN en LIJSTER.

Een JOHAN VONCK VAN LIENDEN was einde 18e eeuw burgemeester, schepen en raad van Rhenen; hij tr NICOLAE LlJSTER. geb. 1565, overl. 1655, d.v. GERRIT LIJSTER en MARGRIET FREYS VAN CUIJNRE

Blz. 83

GIJSBERT VAN BRIENEN, geb. Wageningen, vaandrig in Statendienst, later burgemeester, over

tussen 1670 en 1681. tr,(1e Wageningen 27.5.1657 GEERTRUID VONCK VAN LIENDEN, over

Wageningen 16.1.1668, d.v. DIRK VONCK VAN LIENDEN, heer van Tollenburgh, en ANGELA VAN

RHENEN Ir (2) Rhenen 21.8.1670 WIJNANDA VAN RIJSWIJCK, geb. Rhenen, overl. na 1681